Οινούσσες
Ο ένας και ο μοναδικός οικισμός που υπάρχει στις Οινούσσες δεν έχει χάσει τον παραδοσιακό του χαρακτήρα, λιτά αρχοντικά χτισμένα αμφιθεατρικά με το μεγάλο μητροπολιτικό ναό να ξεχωρίζει.
Πρώτη εκκλησία του νησιού ήταν ο Άγιος Γεώριος στο Κάστρο, ενώ ο καθεδρικός του Αγίου Νικολάου χτίστηκε το 1924 στη θέση του παλαιού ναού. Απο το Νοέμβριο του 2001 φυλάσσονται στην εκκλησία αυτή ιερά λείψανα του Αγίου Νικολάου που ήρθαν στην Ελλάδα απο την Ιταλία (Βατικανό).
Οι συνοικίες στο Μαντράκι φέρουν τα ονόματα των μεγάλων οικογενειών του νησιού, οι οποίες είχαν στα χέρια τους τη διαχείρηση των κοινών μέσω του συστήματος της Δημογεροντίας. Στην προκυμαία ξεχωρίζουν ορισμένα παλιά καπετανόσπιτα τα οποία αναπαλαιώθηκαν πριν απο μερικές δεκαετίες. Ονομαστή είναι η πλατεία Ναυτοσύνης, σημείο ιστορικής αναφοράς για τους ντόπιους όπου βρίσκεται και το άγαλμα του Αφανούς Ναύτη. Στο λιμάνι βρίσκονται επίσης όλες οι υπηρεσίες του νησιού ( δημαρχείο, ταχυδρομείο, Εθνική τράπεζα, αγροτικό ιατρείο).
Πολλοί απόδημοι Οινουσσιώτες επιστρέφουν το καλοκαίρι οπότε ο πληθυσμός του νησιού για δύο μήνες υπερτριπλασιάζεται. Η καλαισθησία του οικισμού οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην αγάπη αυτών των ομογενών για τον τόπο τους. Δωρεές επέτρεψαν και επιτρέπουν τη λειτουργία σημαντικών ιδρυμάτων για την παιδεία, τον πολιτισμό και την υγεία που μετριάζουν τη δραματική μείωση του πληθυσμού μεταπολιτικά.
Ανάμεσα στα πιο σύγχρονα έργα είναι και το ανακαινισμένο Ναυτικό Μουσείο Οινουσσών, όπως και το εντυπωσιακό στάδιο 600 θέσεων. Στη δεκαετία ιδρύθηκε και το Πνευματικό Κέντρο Οινουσσών "Γ. Χ. Λαιμός", που στεγάστηκε στο παλιό Δημοτικό Σχολείο.
Σηματικό αξιοθέατο των Οινουσσών είναι και η Μονή Ευαγγελισμού 5 περίπου χιλιόμετρα βορειοδυτικά από το λιμάνι. Στα νότια θα βρείτε ωραίες παραλίες και καταπράσινες τοποθεσίες, παρόλο που στο νησί δεν υπάρχουν πηγές. Πιο προσιτές και δημοφιλείς είναι οι παραλίες του Ζέπαγα και του Κάστρου. Το Μπιλάλι, το Φασόλι και η αμμώδης παραλία του Απήγανου βρίσκονται σε εγκαταλειμμένες σκάλες αμπελιών. Βορειότερα βρίσκονται η Φώκια και η παραλία του Τσελέπη, ενώ στα βόρεια του νησιού ο Χόχλακας και η Κατσίκα είναι δυπρόσιτες παραλίες που προσεγγίζονται πιο εύκολα απο τη θάλασσα με σκάφος. Στα ανατολικά, συναντάμε τις παραλίες του Αι Γιάννη, του Ασπαλαθρόκαμπου, του Μάρμαρου, του Φουρκερού και της Αλυκής, όλες ήσυχες ακτές με αμμουδιά και καθαρά καταγάλανα νερά.
Ψαρά
Τα πλούσια αρχαιολογικά ευρήματα αποδεικνύουν ότι τα Ψαρά κατοικήθηκαν ήδη απο την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού (1600-1100 π.Χ), λόγω της στρατηγικής τους θέσης στην καρδιά του Αιγαίου.
Από την άλωση της Κωνσταντινούπολης έως το 18ο αιώνα τα Ψαρά δέχτηκαν πολλούς εποίκους απο την Εύβοια και τη Θεσσαλία αλλά και επανειλημμένες πειρατικές επιδρομές. Τη περίοδο εκείνη, οι κάτοικοι του νησιού είχαν συγκεντρωθεί στο Παλαιόκαστρο. Απο τα μέσα του 18ου αιώνα το νησί γνωρίζει σχετική άνθηση κυρίως χάρη στη ναυπήγηση πλοίων που βοήθησαν αποφασιστικά στην έκβαση του Αγώνα του 1821. ’Οταν ξέσπασε η Επανάσταση τα Ψαρά μαζί με την Ύδρα και τις Σπέτσες αποτέσαν σημαντικλη ναυτική δύναμη. Το νησί τότε βρισκόταν στο απόγειο της ακμής του έχοντας 30.000 περίπου κατοίκους.
Στις 21 Ιουνίου 1824, οι Τούρκοι αφάνισαν τον πληθυσμό, κατλεστρεψαν σπίτια και λεηλάτησαν εκκλησίες. Απο την καταστροφική μανία των Τούρκων απέμεινε όρθιος μόνο ο ναός του Αγίου Νικολάου στον πυραμιδωτό βράχο των Ψαρών. Όσοι κάτοικοι πρόλαβαν να φύγουν, εγκαταστάθηκαν στη Χίο, στη Μυτιλήνη, στη Μονεμβασιά, στη Σύρο και στην Ερέτρια της Εύβοιας. Το νησί απελευθερώθηκε απο τον ελληνικό στόλο τον Οκτώμβριο του 1912.
Το νησί Σήμερα οι 450 περίπου κάτοικοι είναι συγκετρωμένοι σε έναν οικισμό με χαμηλά σπίτια που απλώνεται αμφιθεατρικά γύρω και πάνω απο το λιμάνι, με τη γαλάζια εκκλησία του Αγίου Νικολάου να ξεχωρίζει στο λόφο. Την δεκαετία του 1970 το νησί αναζωογονήθηκε στα πλαίσια ενός προγράμματος για τις "άγονες περιοχές της Ελλάδας" και το 1984 ανακηρύχθηκε ως Δήμος. Τουρισμός υπάρχει στο νησί κυρίως το καλοκαίρι, τόσο απο την Ελλάδα όσο και απο το εξωτερικό. Οι επισκέπτες εξυπηρετούνται απο ενοικιαζόμενα δωμάτια και απο αρκετές ταβέρνες.
Υπάρχει ταχυδρομείο, σούπερμαρκετ. αγροτικό ιατρείο καθώς και τραπεζική υποστήριξη. Περπατήστε έως το σπίτι του θρυλικού πυρπολητή Κωνσταντίνου Κανάρη (1793-1877), ο οποίος στη συνέχεια διετέλεσε ναύαρχος, υπουργός ναυτιλίας και πρωθυπουργός της Ελλάδας.